Η Φιλική Εταιρεία και η Οδησσός

Ο εορτασμός των 200 χρόνων από την ίδρυση της Φιλικής Εταιρείας συμπίπτει με τη συμπλήρωση 200 χρόνων από την απόφαση της ίδρυσης της Ελληνεμπορικής Σχολής. Τους Έλληνες της Οδησσού μάλλον απασχολούσε το γεγονός ότι, αν έπρεπε να έκαναν την επανάσταση, έπρεπε να είχαν παιδεία. Την ίδρυση στην Οδησσό της Φιλικής Εταιρείας βοήθησαν: 1. Το γεγονός ότι η Ρωσική Αυτοκρατορία υπήρξε ο αιώνιος αντίπαλος της Οθωμανικής, επιδιώκοντας την εξασθένιση της ή το διαμελισμό της 2. Η συνθήκη τον Κιουτσούκ-Καϊναρτζή (1774), η οποία δημιούργησε το καθεστώς της Προστασίας (Pokrovitel'stvo) που ασκούσε η Ρωσία στους χριστιανικούς λαούς των Βαλκανίων. Ακολούθησαν η συμπάθεια και η αγάπη του ρωσικού λαού προς τους Έλληνες, αλλά και η εμπιστοσύνη της ρωσικής διοίκησης 3. Η ανακήρυξη, από το 1794, της Νότιας και της Δυτικής Ρωσίας (της περιοχής δηλ. από τη Μαύρη Θάλασσα μέχρι τη Βαλτική) σε Εποικιστική Ζώνη, με σκοπό την προσέλευση και εγκατάσταση εποίκων στην περιοχή 4. Ο πολυεθνικός, κοσμοπολίτικος και πολυπολιτισμικός χαρακτήρας της Οδησσού, όπου ζούσαν Ρώσοι, Εβραίοι, Ουκρανοί, Λευκορώσοι, Μολδαβοί, Έλληνες, Πολωνοί, Βούλγαροι, Αρμένιοι, Γερμανοί, Γάλλοι, Ισπανοί, Βρετανοί και Τάταροι Ο φιλελεύθερος χαρακτήρας της Οδησσού όπου βρήκαν καταφύγιο Γάλλοι μοναρχικοί αξιωματικοί και Ρώσοι "αγρότες-δραπέτες" (δουλοπάροικοι), και όπου ο Πούσκιν έγραψε ότι στην Οδησσό φυσούσε: "ο ελεύθερος αέρας της Ευρώπης" 5. Η ρωσική παράδοση, των αρχών του 19ου αι., της φιλανθρωπίας (το πνεύμα του Novikov) του τεκτονισμού και του ιδεαλισμού και 6. Το γεγονός ότι οι Έλληνες έποικοι στην Οδησσό και γενικώς στη Νέα Ρωσία (αγρότες, εργάτες, τεχνίτες, ναυτικοί, στρατιωτικοί και αργότερα διπλωμάτες και κατάσκοποι), μέχρι το 1812, αποκτούσαν οικόπεδα, χρηματική βοήθεια -ορισμένοι άποροι και έτοιμα σπίτια- στα οποία πρέπει να προσθέσουμε φορολογικές απαλλαγές και, μετά το 1812, μόνο οικόπεδα, όσοι είχαν τη ρωσική υπηκοότητα. Όλες οι παραπάνω προϋποθέσεις έδωσαν την ευκαιρία στους Έλληνες εμπόρους της Οδησσού να ιδρύσουν: το 1796, το πρώτο Χρηματιστήριο το 1808, τη Γραικορωσική Συντροφία των Ασφαλειών το 1814, τη Συντροφία των Γραικών Ασφαλιστών (φανερά) και την Ελληνεμπορική Σχολή της Οδησσού (φανερά) και ακόμη τη Φιλική Εταιρεία (κρυφά) (η οποία βοήθησε στη διαμόρφωση της κοσμοθεωρίας των Ρώσων Δεκεμβριστών). (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)